5مهر: 27سپتامبر 480پیش از زاد روز، نبرد سالامیس، دومین رویارویی خشایارشای هخامنشی با یونانیان؛ خشایارشا برای کین خواهی جنگ ماراتون که در زمان پدرش داریوش بزرگ روی داد و ایرانیان در آن شکست خوردند، لشگر بزرگی را آماده کرد، پس از آنکه در نبرد ترموپیل نیروی یونان را در هم شکست و بخش میانی یونان را بدست آورد آتن و آکروپولیس را به آتش کشاند و در نبرد دیگری که در کناره های بندر سالامیس روی داد بر نیروی ایران فشار بسیاری آمد و نیروی دریایی ایران که به نیرنگ تمیستو کلس سردار یونانی به سالامیس نزدیک شد بسیار درهم شکست و در پی آن خشایارشا به سارد بازگشت و پیگیری جنگ را به سردارش مردونیه وا می گذارد.

7مهر: 29سپتامبر 522 پیش از زادروز، کشته شدن گئوماته و پایان فرمانرانی او بدست داریوش بزرگ و یارانش و آغاز پادشاهی داریوش بزرگ؛ شورش گئوماته مغ هفت ماه بدرازا کشید و پیش زمینه ای برای هرج و مرج می شد پایان آن برای خاندان هخامنشی نیاز بود؛ از خاندان کوروش بزرگ هیچ مردی نبود که در این راه گام پیش نهد و از خاندان آریارمنه برادر نیای پدری کوروش بزرگ، داریوش بیست و هشت ساله و پدرش ویشتاسپ برای اینکار آمادگی داشتند نیای داریوش آرشام نیز زنده بود برای پایان این شورش ویشتاسپ وآرشام داریوش را که نیرویی جوان بود پیش نهادند و او نیز به همراه شش تن از یاران که به گروه هفت تنان نامور بودند توانستند داستان گئوماته ی مغ را بپایان برسانند داریوش بهمراه یاران و سربازانشی ناگهانی به کاخ گئوماته شدند و او و بسیاری از مغان را که در این نیزنگ به بردیای دروغین کمک کردند کشته شدند و یادمان این ماجرا با نام مغ کشان تا چندین زمان در یاد پارسیان زنده بود.

9مهر: یکم اکتبر 331 پیش از زاد روز، سومین و واپسین برخورد سپاه داریوش سوم با سپاه اسکندر ابالیش در نبرد گئوگامل ، پس از دو جنگ گرانیکوس که در آنسوی تنگه داردانل و جنگ ایسوس که در پایانی ترین بخش خاوری آسای کوچک و خلیج اسکندرون دو سپاه هخامنشی و مقدونی در برابر هم به نبرد پرداختند؛ اسکندر که از راه مصر و سوریه راه بابل را در پیش گرفته بود و در سر راه خویش در پیرامون اربیل و موصل امروزی در جایگهی بنام گئوگامل با سپاه داریوش برخورد کرد، در ماجرای جنگ داریوش زخمی شد و به سوی ماد برای آماده سازی سپاهی دیگر برای نبرد رفت، اما در میان راه در نزدیکی دامغان بسوس یکی از فرماندهان سپاه داریوش به اردوگاه وی رسید داریوش از برای زخم های بسیاری که بسوس سردار وی و همراهانش بر او زدند درگذشت. گویند اسکندر جنازه ی پاره پاره وی را با گرامیداشت به پارس فرستاد.

20مهر: 12اکتبر539پیش از زادروز، دستیابی بابل بدست سردار کوروش بزرگ گوبریاس که کوروش او را برای نبرد بابل فرستاده بود در نبردی نبونید را شکست میدهد و بابل را بدست می آورد.

30مهر: 22اکتبر 253 ، بر تخت نشستن والریانوس پادشاه روم، در زمان فرمانروایی این پادشاه جنگی میان ایران و روم روی داد، در سال 260 شاپور یکم ادشاه ساسانی او را شکست داد و اسیر نمود? از برای همین پیروزی شاپور فرمان داد این یادمان را به یادگار بر دل کوه بنگارند، سنگ نگاره این یروزی در نقش رستم به یادگاری مانده است.

7آبان: 29 اکتبر 539 پیش از زاد روز، دستیابی و برآمدن پیروزمندانه کوروش بزرگ به بابل؛ کوروش بزرگ در برآمدن به این شهر خود را برگزیده مردوک و پادشاه بابل خواند، از کاهنان بابل دلجویی کرد و نیایشگاه های آنان را بازسازی کرد، نبونید را هم که سرداران او به بند گرفتن آزاد کرد و با او مهربانی نمود و در سوگواری پسرش بلشصر که در آغاز جنگ بدست پارسیان کشته شد، همدردی کرد، بردگان یهودی که در زمان بختنصر به بند گرفته شده بودند را آزاد کرد و به بیت المقدس بازگرداند و نخستین دادودهش مزد مردمان(منشور حقوق بشر) جهان را نگاشت.

16آذر: 7 سپتامبر 424 پیش از زاد روز، کشته شدن سفدیان هفتمین پادشاه هخامنشی، پس از آنکه برادرش خشایارشای دوم را کشت از سوی بزرگان بفرنام پادشاه هخامنشی برگزیده شد(آوریل424پیش از زاد روز) سفدیان که خشونت بسیاری را در دربار بکار گرفته بود در برابر لشگر برادرش اخـس که به جنگ با وی آمده بود تنها ماند و از او شکست خورد? و برادرش او را در یک اتاق بی روزن آکنده از خاکستر انداخت و به پادشاهی هشت ماه وی پایان داد.

5دی: درگذشت اَشو زرتشت اسپنتمان در سن 77 سالگی.

25 بهمن: 14فوریه 276، درگذشت مـانی، بهرام یکم ساسانی(تاجگذاری272،درگذشت276)مـانی را بدست مغان زرتشتی واگذاشت، مـانی را بفرنام بد دینی به زندان افکندند، و چندان آزار دادن که کشته شد؛ بنابر گفته ی دیگر او را برچلیپا کردند و زنده زنده او را پوست کندند و پس از آن سرش را بریدند و پوست او را پر از کاه کرده و بر یکی از دروتزه های گندی شاپور آویختند و از آن پس آن به دروازه مــانی نامور شد.

20اسفند:11مارس 522 پیش از زاد روز، آغاز شورش گئوماته مغ بر کمبوجیه دومین شاه هخامنشی؛ برگفته ها کمبوجیه در زمان لشگر کشی به مصر پنهانی برادر خود بردیا را از ترس به چنگ آوردن تخت شاهی کشت و هرودوت نیز گفته است که در لشگر کشی به مصر بردیا همراه کمبوجیه بود اما از آنجا به پارس بازگردانده شد و به فرمان شاه بدست پرکساپس کشته شد، این کار را دو برادر که هردو مغ بودند سازمان دادنند، یکی از آن برادران که همسان و همنام بردیا بود خود را شاهزاده پارسی خواند و آن دیگری که کشنده بردیا بود پاتیزدیتس نام داشت؛ اما در نبشته بیستون تنها از یک گئوماته مغ نام می برد?، بنا بر نبشته بیستون بردیای دروغین یا همان گئوماته در دژ پی شیااواد بر کوه آراکادریش نمایان شد.

www.jsiran.blogfa.com